Wdrożenie regulacji prawnych związanych z Dyrektywą w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii oraz Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie Sygnalistów, która zacznie obowiązywać 25 września 2024 r. wzbudza sporo kontrowersji, dyskusji oraz niestety, podobnej jak w okresie wejścia w życie przepisów o ochronie danych osobowych i wymagań RODO fali półprawd i zwykłych prymitywnych oszustw. Próby wyłudzeń informacji, zastraszania karami, kontrolami lub donosami to najczęstsze ze stosowanych praktyk. Kto zatem, zgodnie z przepisami prawa może stać się tzw. sygnalistą, wyjaśniamy w niniejszym artykule.
Jak wspomniałem wcześniej system ochrony danych osób dokonujących zgłoszenia naruszenia prawa w Polsce, tzw. Sygnalistów jest uregulowany Ustawą z dnia 14 czerwca 2024 r. (DZ.U. 20224 poz. 928 ), która wynika z właściwej w tym zakresie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1973 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Ustawa wejdzie w życie 25 września 2024 r. i jasno określa kto i w jakim kontekście może stać się sygnalistą.
Sygnalistą zgodnie z art. 4 jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną
w kontekście związanym z pracą, w tym:
1. pracownik, pracownik tymczasowy lub osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
2. przedsiębiorca, prokurent, akcjonariusz lub wspólnik członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
3. osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy,
4. stażysta, wolontariusz lub praktykant,
5. funkcjonariusz w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U.z 2023 r. poz. 1280, 1429 i 1834),
6. żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2024 r. poz. 248 i 834).
Ustawę stosuje się także do pracowników, w przypadku zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji o naruszeniu prawa uzyskanej w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym lub już po ich ustaniu.
Co istotne zgodnie z art. 6 Sygnalista podlega ochronie określonej w przepisach rozdziału 2 Ustawy, od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa. Ten bardzo ważny zapis, w teorii ale i w praktyce powinien skutecznie zniechęcić do zgłoszeń osoby, które za poczuciem anonimowości chcą ukryć zwykłe narobienie komuś kłopotów.
Zgodnie z art. 12 Ustawy wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe, ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Co ważne jeżeli praca była, jest lub ma być świadczona na podstawie stosunku pracy, wobec sygnalisty nie mogą być
podejmowane działania odwetowe, polegające w szczególności na:
1. odmowie nawiązania stosunku pracy, wypowiedzeniu lub rozwiązaniu bez wypowiedzenia stosunku pracy,
2. niezawarciu umowy o pracę na czas określony lub umowy o pracę na czas nieokreślony po rozwiązaniu umowy o pracę
na okres próbny, niezawarciu kolejnej umowy o pracę na czas określony lub niezawarciu umowy o pracę na czas nieokreślony po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony – w przypadku gdy sygnalista miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa,
3. obniżeniu wysokości wynagrodzenia za pracę, wstrzymaniu awansu albo pominięciu przy awansowaniu lub pominięciu przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą lub obniżeniu wysokości tych świadczeń,
4. przeniesieniu na niższe stanowisko pracy, zawieszeniu w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych, przekazaniu innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków sygnalisty, niekorzystnej zmianie miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy,
5. negatywnej ocenie wyników pracy lub negatywnej opinii o pracy, nałożeniu lub zastosowaniu środka dyscyplinarnego, w tym kary finansowej, lub środka o podobnym charakterze, przymusie, zastraszaniu lub wykluczeniu, mobbingu, dyskryminacji, niekorzystnym lub niesprawiedliwym traktowaniu,
6. wstrzymaniu udziału lub pominięciu przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe, nieuzasadnionym skierowaniu na badania lekarskie, w tym badania psychiatryczne, chyba że przepisy odrębne przewidują możliwość skierowania pracownika na takie badania,
7. działaniu zmierzającym do utrudnienia znalezienia w przyszłości pracy w danym sektorze lub w danej branży na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego,
8. spowodowaniu straty finansowej, w tym gospodarczej, lub utraty dochodu, wyrządzeniu innej szkody niematerialnej, w tym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności dobrego imienia sygnalisty.
Za działania odwetowe z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego uważa się także próbę lub groźbę zastosowania środka określonego w pkt 1. Na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu, że podjęte działanie, o którym mowa w pkt 1 i 2, nie jest działaniem odwetowym.
Jeśli potrzebujesz konsultacji lub bezpośredniego wsparcia w zakresie doradztwa, opracowania dokumentacji lub przygotowania odrębnego systemu dla zgłoszeń wewnętrznych oraz ich obsługi – skontaktuj się z nami. Dysponujemy dedykowaną platformą zgłoszeniową oraz zespołem specjalistów, który zapewni zgodną z prawem obsługę zgłoszeń zgodną z Ustawą o Sygnalistach.
Zapraszamy Cię również do naszego bezpłatnego newslettera – Poradnika Pracodawcy – w którym omawiamy zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, pierwszej pomocy, ochrony danych osobowych i kadr. Zapisać się do newslettera możesz TUTAJ.
Opracowanie / Marek Mróz
Manager Bezpieczeństwa Informacji / Inspektor Ochrony Danych
Niniejszy wpis nie jest sponsorowany. Poniżej zamieszczamy ciekawe linki afiliacyjne do wartościowych książek o ochronie danych osobowych. Dokonując z nich zakupu, wesprzesz rozwój naszego poradnika. Dziękujemy.
Ochrona Danych Medycznych i Osobowych Pacjentów – kupisz tutaj,
Ochrona Danych Osobowych – Poradnik dla Przedsiębiorców – kupisz tutaj,
Bezpieczeństwo aplikacji mobilnych – kupisz tutaj,
Informatyka Śledcza – kupisz tutaj,
Profesjonalne testy penetracyjne – kupisz tutaj.
