Szkolenia okresowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, mimo iż od lat są obowiązkowe i mają bardzo czytelne ramy prawne, budzą wciąż szereg pytań i wątpliwości w wielu zakresach. Same szkolenia okresowe bhp, zarówno w kontekście sposobu i form ich prowadzenia, często również pozostawiają wiele do życzenia, co z kolei spotyka się z niechęcią udziału w nich osób, których dotyczą. Oliwy do całego zamieszania dodają ostatnie zmiany dotyczące nie tylko dokumentacji formalnej, ale również grup odbiorców poszczególnych szkoleń. I choć jasno i czytelnie wynika nie tylko z właściwych podstaw prawnych, część “szkoleniowców” nadal szuka gotowych rozwiązań i odpowiedzi na pytania na forach internetowych, co w większości przypadków prowadzić może nie tylko do sytuacji absurdalnych, ale również życiowych dramatów. Tematy te oraz powiązane z nimi obszary zmian i interpretacji poruszymy w niniejszym artykule.
Formalnie zasady, zakres szkolenia oraz wymagania dotyczące przekazywanych treści oraz sposób dokumentowania szkolenia i warunki w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkoleń precyzuje Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2004 nr 180 poz. 1860. z późn. zm.). Istotnym w tym względzie obszarem jest także rozbudowa tego aktu poprzez Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 13 czerwca 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Dz.U. 2019 poz. 1099., które wprowadziło kilka istotnych zmian dotyczących rodzajów grup szkoleniowych oraz sposobów i wzorów dokumentacji potwierdzającej szkolenie.
Kto może prowadzić szkolenia okresowe ?
Zgodnie z § 4 pkt 1 wspomnianego rozporządzenia szkolenie może być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne wymienione w § 1a pkt 2, uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Co istotne szkolenie osób będących pracodawcami, pracownikami służby bhp oraz instruktorów i wykładowców tematyki bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzą wyłącznie jednostki uprawnione. Częstym błędem jest zlecanie przeprowadzenia szkolenia okresowego osobie zatrudnionej w zakładzie i zajmującej się tematyką bezpieczeństwa i higieny pracy, gdzie z zakresu obowiązków służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powyższych podstaw prawnych wynika wprost, iż działanie to ich nie dotyczy.
Jak dokumentować, co przygotować i jak zakończyć szkolenie ?
Zgodnie z § 5 zarówno pracodawca organizujący szkolenie jak i jednostka organizacyjna uprawniona do prowadzenia szkolenia okresowego, określeni jako “organizator szkolenia” zapewniają:
1. programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla poszczególnych grup stanowisk – co istotne dopasowane do danego zakładu, a także do rodzaju prowadzonych procesów technologicznych i występujących zagrożeń,
2. programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu, w przypadku prowadzenia takiego szkolenia,
3. wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia,
4. odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej,
5. wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia,
6. właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć protokołów przebiegu egzaminu i rejestru wydanych zaświadczeń.
Szósty punkt oraz wymienione w nim obowiązki to jednocześnie najbardziej bagatelizowana strefa wymagań, której niektórzy “szkoleniowcy” nie realizują wcale lub częściowo na wydrukowanych z sieci strzępkach dokumentów. Wymaganą dokumentację, co ważne przechowuje organizator szkolenia.
Każde ze szkoleń okresowych zgodnie z zapisami § 16 kończy się egzaminem sprawdzającym przyswojenie wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozporządzenie nie określa wprost żadnej narzuconej formy egzaminu, który w najczęściej przyjmuje formę testu wyboru. Precyzuje natomiast wzór wydawanego zaświadczenia oraz okresy ważności na jakie jest wydawane. Co istotne narzuconych dla zaświadczeń form grup szkoleniowych, nie należy w żaden sposób modyfikować, należy natomiast właściwie dla zajmowanego stanowiska, grupę taką dobrać. Ważnym aspektem jest także sytuacja, w której pracownik formalne podlega pod dwie grupy szkoleniowe. Słusznym w tym przypadku zgodnie z zapisami § 15 pkt 5 ppkt 2), będzie wykonanie szkolenia dla grupy obejmującej szerszy zakres tematyki, tak aby poruszone na szkoleniu zagadnienia dotyczyły także stanowiska o węższym programie. Dodatkowo warto także zwrócić uwagę na wymaganą prawem konieczność opracowania w firmie, wykazu obowiązujących dla danych grup szkoleń okresowych, wraz z częstotliwością ich obywania oraz czasem ich trwania. Wykaz taki powinien zostać także skonsultowany z przedstawicielami pracowników lub zakładową organizacją związkową.
Kto i jak często odbywa szkolenia okresowe ?
Zgodnie z zapisami § 14 szkolenia okresowe odbywają
1. Osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy i brygadziści – szkolenie w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego. Pierwsze szkolenie konieczne jest do pół roku od objęcia stanowiska, kolejne przed upływem pięciu lat,
2. pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych – szkolenie w instruktażu. Pierwsze szkolenie konieczne jest do roku od objęcia stanowiska, kolejne przed upływem trzech lat. W przypadku stanowisk robotniczych, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników nie rzadziej niż raz w roku.
3. pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji – szkolenie w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego. Pierwsze szkolenie konieczne jest do roku od objęcia stanowiska, kolejne przed upływem pięciu lat,
4. pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby – szkolenie w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego. Pierwsze szkolenie konieczne jest do roku od objęcia stanowiska, kolejne przed upływem pięciu lat,
5. pracownicy na stanowiskach administracyjno-biurowych – szkolenie w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego. Pierwsze szkolenie konieczne jest do roku od objęcia stanowiska, kolejne przed upływem sześciu lat. Pewną “ciekawostką prawną” w tym zakresie jest zmiana przepisów z roku 2019, która wprowadziła zwolnienie z obowiązku zapewnienia tym pracownikom szkolenia bhp. Dotyczy to tylko tych pracodawców, których rodzaj przeważającej działalności znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W praktyce, nie warto korzystać z tej opcji, bo co jak wypadek się jednak zdarzy… ?
6. pracownicy niewymienieni w pkt 1-5, których charakter pracy wiąże się narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy – szkolenie w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego. Pierwsze szkolenie konieczne jest do roku od objęcia stanowiska, kolejne przed upływem pięciu lat.
Istotnym w tym zakresie faktem, jest często spotykana mylna interpretacja stanowisk pracy co do dopasowania do właściwej grupy zawodowej oraz nieuwzględnianie faktu różnicy pomiędzy czynnością niebezpieczną wykonywaną sporadycznie a pracą niebezpieczną wykonywaną stale lub przez dłuższy okres czasu. W szczególności dotyczy to w pierwszym przypadku pracowników niewymienionych w pkt 1-5, których charakter pracy wiąże się narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, gdzie w tematyce szkolenia wskazano wprost kogo dotyczy: pracowników podmiotów wykonujących działalność leczniczą, szkół i innych jednostek organizacyjnych systemu oświaty oraz instytutów badawczych. Drugi przypadek do stanowiska robotnicze, gdzie kontekst skrócenia ważności szkolenia okresowego, wynikać powinien przede wszystkim z obecności lub nie wykazu prac niebezpiecznych w zakładzie.
Zapraszamy Cię również do naszego bezpłatnego newslettera – Poradnika Pracodawcy – w którym omawiamy zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, pierwszej pomocy, ochrony danych osobowych i kadr. Zapisać się do newslettera możesz TUTAJ. Jeżeli sam planujesz dystrybucję własnego newslettera, polecamy polskiego dostawcę, z którego usług sami korzystamy – Getresponse – zapewniającego nie tylko świetne narzędzie ale także perfekcyjną obsługę klienta.
Zapraszamy także do Poradnika Pracodawcy BHP PPOŻ RODO na naszym kanale filmowym, na platformie YouTube. Zachęcamy do subskrypcji kanału, udostępniania treści dalej oraz zadawania w komentarzach pytań, które pomogą nam przygotowywać wartościowe dla Państwa treści.
Opracowanie / Marek Mróz – Główny specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy.
Niniejszy wpis nie jest sponsorowany. Poniżej zamieszczamy ciekawe linki afiliacyjne do najlepszych książek i poradników w zakresie Bezpieczeństwa i Higieny Pracy. Dokonując z nich zakupu, wesprzesz rozwój poradnika. Dziękujemy.
Pierwsza Pomoc – kupisz tutaj,
Podstawowe obowiązki pracownika i pracodawcy – kupisz tutaj,
Obowiązki pracodawcy w zakresie Bhp – kupisz tutaj.
